Bekymringsmeldingar og undersøkingar

Auke i talet på meldingar etter fleire år med nedgang

I 2023 gjekk barnevernstenesta gjennom 85 780 meldingar. 52 413 meldingar var i nye saker, og 33 365 meldingar gjaldt barn med aktive barnevernstiltak eller ei pågåande undersøking. Det vil seie at om lag fire av 10 meldingar barnevernstenestene mottar handlar om barn som allereie er i systemet.

Talet på meldingar auka med 7 prosent frå året før. For meldingar i nye saker er auka på 5 prosent det siste året. Trass auka, er talet på meldingar i 2023 likevel på eit lågare nivå enn åra før, ettersom det har vore ein nedgang dei siste åra. Reduksjonen var særleg sterk frå 2020 til 2022, då talet på meldingar i nye saker gjekk ned med 12 prosent.

SSB, tabell 10673 og 12189.

Det er først frå 2020 at talet på meldingar i aktive saker og pågåande undersøkingar er samla inn som del av statistikken, og vi har eit komplett bilete av alle bekymringsmeldingar som kjem inn.

1 av 4 bekymringsmeldingar i nye saker blir lagt vekk

Når nokon melder bekymring for eit barn, skal barnevernet innan ei veke vurdere om det er behov for å undersøke barnet sin situasjon nærmare, eller om bekymringsmeldinga kan leggjast vekk utan vidare undersøking.

I 2023 vart 25 prosent av meldingane der det ikkje allereie var ei pågåande undersøking eller aktivt tiltak lagt vekk, mens det i 2019 var 19 prosent. Det er dermed ein lågare del av dei mottekne meldingane som går til undersøking. Denne utviklinga inneber at sjølv om talet på meldingar har gått ned dei siste åra har talet på meldingar som blir lagt vekk av barnevernstenesta likevel auka.

Det er fleire forhold som kan bidra til å forklare nedgangen i bekymringsmeldingar og auken i delen meldingar som blir lagt bort, som mellom anna:

• Auka kunnskap blant offentlege instansar om at meldeplikta til barnevernet først vert utløyst i dei meir alvorlege tilfella. Til dømes gir ikkje høgt skulefråvær hos eit barn eller ein ungdom aleine grunn til at skulen skal melde bekymring til barnevernet.
• Fleire sårbare barn og familiar vert fanga opp av andre forebyggande instansar i kommunen, og færre saker blir meldt til barnevernet.

SSB, tabell 10673.

I 2023 vart det sendt inn og gjennomgått bekymringsmelding for 44 350 barn. Det utgjer rett under fire prosent av barna under 18 år. Andelen barn med melding er lågast blant dei aller yngste under to år, der under tre prosent er registrert med melding. I dei andre aldersgruppene er ca. fire prosent registrert med melding.

Nedgangen i talet på barn med melding som vi har sett dei siste åra har skjedd i alle aldersgrupper, men nedgangen starta nokre år tidlegare blant barn under seks år. Auka i talet på meldingar frå 2022 til 2023 har i stor grad skjedd blant ungdommar i alderen 13 til 17 år.

SSB, tabell 11292.

*Gruppa 13-17 år inkluderer også 17-åringar som fylte 18 år i løpet av året. Denne gruppa inngår i kategorien «alle barn» i grafen som viser talet på barn. I grafen som viser tal per 1 000 barn er det berre barn under 18 år som inngår.

Ofte alvorleg innhald i bekymringsmeldingar

Innhaldet i bekymringsmeldingar er ofte alvorleg. I 2023 vart det i 18 prosent av meldingane bekymring om foreldra sitt rusmisbruk og i 17 prosent var det bekymring om vald i heimen eller at barnet var vitne til vald i nære relasjonar. Vidare vart det ofte meldt om høg grad av konflikt i heimen, psykiske lidingar hos foreldre og at barnet vart utsett for fysisk mishandling.

Auke i meldingar knytt til rusmisbruk og kriminalitet blant barn

Auka i meldingar frå 2022 til 2023 har særleg skjedd for tenåringar i alderen 13 til 17 år, og tala viser ei særleg sterk auke i meldingar som inneheld bekymring om rusmisbruk hos barn, barn sine kriminelle handlingar og barn si åtferd. Auka frå 2022 var på høvesvis 29, 26 og 20 prosent.

Se SSB.no for meir statistikk om innhald i bekymringsmeldingar.

SSB, tabell 10674.

Innhaldskategorien «Manglande oppfølging av barnet sine behov for helsetenester frå foreldra» vart først tatt i bruk av barnevernstenesta i 2023. Derfor finst det ikkje data for denne kategorien i åra før 2023.

Flest bekymringsmeldingar frå politi, barnevernsteneste og skole

Politiet, barnevernstenesta sjølv og skole sender flest bekymringsmeldingar til barnevernet, med høvesvis 18, 12 og 10 prosent av meldingane. I ei årrekke har det vore desse aktørane som melder mest til barnevernstenesta. Mor/far/føresette og lege/sjukehus/tannlege melder også ofte bekymring til barnevernstenesta med ni prosent av meldingane kvar.

45 prosent av meldingar frå politi vert lagt vekk

Om barnevernstenesta legg vekk bekymringsmeldinga eller ikkje, varierer i stor grad med kven som har sendt meldinga. Det er særleg ein høg andel av meldingane frå politiet som ikkje går vidare til undersøking, med 45 prosent i 2023. Dette kan skuldast at politiet, i tillegg til meldeplikta som alle offentlege instansar har, også har eigne føresegn som pålegg dei å varsle barnevernstenesta. I motsett ende ser vi at meldingar frå barnevernstenesta sjølv, barnet sjølv og frå skole og barnehage relativt sjeldan blir lagt vekk, med rundt ein av ti.

Markant nedgang i bekymringsmeldingar frå fleire offentlege instansar

Nedgang i talet på meldingar gjennom dei siste åra handlar om at fleire offentlege aktørar melder i mindre grad enn tidlegare. Særleg sender barnevernstenesta sjølv og skolen færre bekymringsmeldingar til barnevernet. Vi ser også ein sterk nedgang i bekymringsmeldingar frå helsestasjon/skolehelseteneste, barnehage, NAV og andre offentlege instansar.

Meldingar frå nokre aktørar aukar

Til tross for den generelle utviklinga dei seinare åra med nedgang i talet på meldingar, er det også ei auke i meldingar frå nokre aktørar. Særleg ser vi ei auke i meldingar frå anonym meldar og frå politi. I tillegg melder lege/sjukehus/tannlege oftare enn for nokre år tilbake. Frå 2022 til 2023 har det også vore ei sterk auke i talet på meldingar frå asylmottak/UDI/innvandringsstyremakter.

For meir statistikk om kven som melder inn bekymring, sjå SSB.no.

SSB, tabell 10674.

Nedgang i talet på barn med undersøking

I løpet av 2023 opna barnevernstenesta undersøking for 36 613 barn. Det er ai auke på tre prosent frå året før, men nivået er mykje lågare enn tidlegare år. I perioden 2017 til 2022 vart talet redusert med 22 prosent.

Færrast undersøkingar for dei yngste barna

Andelen barn med undersøking i befolkninga er lågast blant dei yngste barna, med 24 per 1 000 og høgast blant barn mellom 6 og 12 år (37 per 1 000). Nedgangen frå 2017 var særleg sterk blant ungdom i alderen 13 til 17 år, men det er også i denne gruppa talet på barn med undersøking har auka i 2023.

SSB, tabell 10666 og 07459.

Gruppa 13-17 år inkluderer 17-åringar som fylte 18 i løpet av året.

Barnevernet avslutta 38 619 undersøkingar i 2023. Det er ei auke på to prosent frå året før. Talet på undersøkingar dei seinare åra er på eit lågare nivå enn før. Frå 2017 til 2022 var det ein nedgang på 21 prosent i talet på avslutta undersøkingar. Nedgangen var størst i undersøkingar som konkluderer med at barnevernstenesta gjer vedtak om tiltak.

Over 60 prosent av undersøkingane vert lagt bort

I 2023 vart totalt 64 prosent av undersøkingane lagt bort. Dette er omtrent på same nivå som året før. Andelen undersøkingar som vert lagt bort har auka dei seinare åra. På ti år, frå 2013 til 2023, har andelen undersøkingar som vert lagt bort auka med nesten åtte prosentpoeng.

Det kan være ulike grunnar til at ei undersøking vert lagt bort, og i statistikken skil vi mellom ulike forhold:

• Undersøkinga vert lagt bort etter barnevernstenesta si vurdering, det vil seie at tenesta vurderer at barnet og familien ikkje har behov for hjelp frå barnevernet
• Undersøkinga vert lagt bort etter parten sitt ønske. Dette kan vere når barnevernstenesta vurderer at det er behov for tiltak, men familien ikkje samtykker til å få tiltak.
• Undersøkinga vert lagt bort fordi familien flytter til ein annan kommune.
• Undersøkinga vert lagt bort etter tilvising til annan instans.

Det vanlegaste er at undersøkinga vert lagt bort etter barnevernstenesta si vurdering, og i 2023 gjaldt dette 52 prosent av undersøkingane. I tillegg vart åtte prosent lagt bort etter parten sitt ønske, tre prosent på grunn av flytting, og ein prosent på grunn av tilvising til annan instans.

Nedgang i antalet og andelen undersøkingar som går vidare

I 2023 gjekk 13 588 undersøkingar vidare, anten ved at barnevernstenesta fatta vedtak om tiltak eller at barneverntenesta fremma krav for barneverns- og helsenemnda. Andelen undersøkingar som går vidare har gått ned frå 43 prosent i 2013 til 35 prosent i 2023.

I dei fleste tilfelle fattar barnevernstenesta vedtak om hjelpetiltak, og det er berre dei mest alvorlege sakane som ender med at barnevernstenesta fremmer krav om tvangstiltak for barneverns- og helsenemnda. I 2023 gjaldt dette 334 av dei avslutta undersøkingane. Denne andelen har i ei årrekke ligge på om lag ein prosent av alle avslutta undersøkingar.

Kilde: SSB, tabell 10665.

Eit barn kan være registrert med fleire undersøkingar. Difor er det totale antalet undersøkingar høgare enn det totale antalet barn med undersøkingar.

Dei vanlegaste årsakene til å setje i verk tiltak i 2023 var høg grad av konflikt heime, foreldre sin manglande sensitivitet og kjenslemessige tilgjengelegheit for barnet og foreldre sine psykiske problem. Alle disse årsakene var oppgitt i nær ein av fem tilfelle der barnevernstenesta enda undersøkinga med å fatte vedtak om å sette i verk tiltak.

Også forhold som konflikt mellom foreldre som ikkje bur saman, barnet si åtferd, foreldra sitt rusmisbruk og vald i heimen/barnet er vitne til vald i nære relasjonar blir ofte oppgitt som årsak til tiltak.

Problembiletet frå melding til avslutta undersøking endrar seg

Det er noko ulik tematikk som pregar innhaldet i meldingar og årsak til å setje i verk tiltak.

Dette er i tråd med funn frå forsking om barnevernets undersøkingsarbeid, som viser at:

• Meldingar som har sitt opphav i enkeltepisodar som omhandlar rus eller kriminalitet hos foreldre, og som ofte kjem frå politi, vert oftare lagt bort enn andre meldingar der bekymringa har bygd seg opp over tid.
• For meldingar som går vidare til undersøking endrar problembiletet seg undervegs. Foreldreferdigheiter og sider ved samhandlinga mellom foreldre og barn vert beskrive som bekymringsfullt for langt fleire barn i undersøkingsrapportane enn i meldingane.

SSB, tabell 10782.

Det kan vere fleire grunnar til å setje i verk tiltak. Summen av grunnane er difor større enn undersøkingar konkludert i alt.

For undersøking som ender med krav om tiltak er problembiletet meir alvorleg

For dei undersøkingane som ender med eit krav om tiltak frå nemnda, er det mange av dei same årsakene som går igjen som for undersøkingar der tenesta konkluderer med å sette i verk samtykkebaserte tiltak. Likevel er årsaksbiletet smalare og dei meir alvorlege årsakene blir oppgitt oftare. Det er ein høgare andel av sakene som handlar om foreldra og deira manglande stimulering, grensesetting, kjenslemessig tilgjengelegheit og manglande vern av barnet. I tillegg er det ein høg andel av sakene som handlar om foreldre sine psykiske lidingar, at barnet er utsett for fysisk eller psykisk mishandling og rusmisbruk hos foreldre.

SSB, tabell 10782.

Det kan vere fleire grunnar til å setje i verk tiltak. Summen av grunnane er difor større enn undersøkingar konkludert i alt.