Teieplikta set avgrensingar for kva opplysningar som er offentlege

Opplysninger som er underlagd teieplikt er halde unna offentleg innsyn, jf. offentleglova § 13 første ledd. Reglane om teieplikt går føre reglane om offentlegheit, og set avgrensingar for høvet barnevernstenesta har til å dele informasjon.

Teieplikta omfattar alle personopplysningar, også opplysningar om

• fødestad
• fødselsdato
• personnummer
• statsborgarforhold
• sivilstand
• yrkje
• bustad
• arbeidsstad

Opplysninger om at barnevernstenesta har vore i kontakt med ein familie vil òg vere undergitt teieplikt.

Tenk likevel alltid gjennom om det er dokument som ikkje inneheld personlege opplysningar og som kan vere av allmenn interesse. Dette kan vere statistikkar, rapportar om verksemda og så vidare.

Unntak

Det finst unntak frå den lovfesta teieplikta. Desse unntaka må vurderast i kvar enkelt sak for å sjå om det er opplysningar som bør, og kan, blir gitt.

Reglane om teieplikt finn vi i barnevernlova § 6-7 med tilvising til forvaltningslova.

Teieplikta gjeld generelt, og ikkje berre under saksførebuinga. Teieplikta gjeld òg etter at vedtak er fatta, og etter at saker er avslutta frå barnevernstenesta.

Dersom teieplikta ikkje blir overhalden kan ein bli straffa, jf. straffeloven § 209

Teieplikta er ikkje absolutt

Både i forvaltningslova og barnevernlova er det gjort unntak frå teieplikta.

• Tilgangen barnevernstenesta har til å gi opplysningar til andre er regulert i forvaltningslova §§ 13a, 13 b og 13 d og i barnevernlova § 6-7 tredje ledd
• Taushetsplikten kan ikkje gjerast gjeldande overfor parten sjølv. Ein part har i utgangspunktet rett til innsyn i alle opplysningar i saka. Partar i ei barnevernssak er foreldre og barn over 15 år.
• Samtykke frå alle som har krav på tausheit kan oppheve teieplikta.
  Opplysningane kan utan hinder av teieplikta givast i statistisk form eller anonymisert.
• Teieplikta er ikkje til hinder for at opplysningar blir gitt når opplysningane er alminneleg kjent eller alminneleg tilgjengeleg andre stader.
• Opplysningar kan givast til andre forvaltningsorgan når dette er nødvendig for å fremje oppgåvene til barnevernstenesta, eller for å førebyggje vesentleg fare for liv eller alvorleg skade for nokons helse.
• Barnevernstenesta kan melde vald og overgrep mot barn utan hinder av teieplikta.
• Barnevernstenesta har plikt til å gi opplysningar til helse- og omsorgstenesta i kommunen når barnevernstenesta har grunn til å tru at ei gravid kvinne misbruker rusmiddel på ein slik måte at det er hovudsakleg sannsynleg at barnet vil bli fødd med skade.

Teieplikta kan ikkje gjerast gjeldande overfor parten sjølv. Ein part har i utgangspunktet rett til innsyn i alle opplysningar i saka, jf. forvaltningsloven § 13 a nr. 1.

Parten har rett til å få sjå alle dokument i saka og kan krevje å få desse utlevert. Parten kan då som utgangspunkt vidareformidle opplysningar til pressa eller andre.

Les meir i Saksbehandlingsrundskrivet

Personopplysningsloven § 18 gir ein person rett til innsyn i opplysningar om seg sjølv som er registrert hos barnevernstenesta. Har *barnevernetstjenesten opplysningar om familie eller andre har også desse krava på innsyn i opplysningar om seg sjølv, sjølv om dei ikkje er part i saka.

Ein person har ikkje krav på å gjere seg kjend med opplysningar som gjeld andre enn seg sjølv. Den som innhentar opplysningar om seg sjølv står fritt til å vidareformidle desse til pressa.

Det må skiljast mellom førespurnader der pressa ber om opplysningar i ei enkeltsak, ved at dokument i saka blir utleverte, og førespurnader der pressa ber barnevernstenesta om å kommentere saka.

Retten til media til innsyn i dokument i ei enkeltsak

Når partane i ei barnevernssak samtykkjer til det, skal barnevernstenesta, som utgangspunkt, gi media innsyn i dokumenta i saka.

Det ligg føre eitt unntak frå dette utgangspunktet i barnevernlova § 6-7 femte ledd.

Høvet barnevernstenesta har til å uttale seg i enkeltsaker

Sjølv når dokument er utleverte har du inga plikt til å kommentere ei sak. I mange saker må du gjennomføre ei avveging mellom sterke samfunnsomsyn:

Omsynet til behovet i samfunnet for informasjon, skape tillit i befolkninga ved å møte pressa og spreie kunnskap
Hensynet til kvart enkelt barn i den konkrete saka

Barnevernstjenesten arbeider for å skape trygge rammer for barnet, og få til eit godt samarbeid med foreldre om det som er det beste for barnet. Media kan bidra til å setje ting på spissen for å synleggjere konfliktlinjer.

Du må vurdere korleis det påverkar arbeidet med familien og situasjonen til barnet at saka blir diskutert i media. Du må gjere ei vurdering av kva som er det beste for barnet og den pågåande saka.

Forklar dine vurderingar

Dersom du vel å ikkje kommentere saka, forklar journalisten kvifor du meiner at dette er det rette i denne saka.

Påpeik kompleksiteten i denne typen saker som gjer at dei ikkje alltid er eigna for korte kommentarar eller å diskutere i media.

I slike tilfelle er det òg viktig at du gir generelle opplysningar om regelverket og saksbehandlinga til barnevernstenesta, om vilkåra for det aktuelle tiltaket og om dei skjønnsmessige vurderingane lova føreset.

Ved å møte konkrete førespurnader om ei sak med generell informasjon kan du få ut viktig informasjon til offentlegheita om det arbeidet som blir gjort for å vareta barns beste, både i den konkrete saka og meir generelt.

Media er interesserte i enkeltsaker, men har òg interesse av generelle opplysningar om arbeidet til barneverntenesta. Dette kan til dømes vere:

• Korleis privatpersonar og offentlege organ melder om bekymring til barneverntenesta og kva barneverntenesta gjer når dei får ei bekymringsmelding
• Kva hjelpetiltak som ligg føre
• Gongen i ei barnevernssak
• Generelle utfordringar i tenesta og i kommunen

Det kan òg vere av interessa for media å få statistikkar over til dømes:

• Kor mange familiar som får hjelpetiltak
• Kva hjelpetiltak som blir Kor mange
  barns gitt som er under omsorga til barnevernet

Det å gi generelle opplysningar i form av til dømes statistikk er ikkje brot på teieplikta dersom statistikken er utforma på ein måte eller har eit innhald der enkeltpersonar ikkje kan identifiserast.

Det er viktig å sjå kva moglegheiter som ligg føre for å kunne opplyse enkeltsaker på ein god og objektiv måte utan å bryte teieplikta. Det å vere open, også i enkeltsaker, vil gi deg som barnevernleiar eit fint høve til å setje fokus på det arbeidet som blir gjort, og gi ei meir balansert framstilling av saka.

Samtykke til å gi opplysningar

Dersom den som har krav på tausheit samtykkjer i at opplysningane blir gjorde kjent for andre enn dei som er partar, blir teieplikta oppheva så langt som samtykket gjeld, jf. forvaltningsloven § 13 a nr. 1. Med samtykke kan barnevernstenesta gi ut opplysningar og kommentere alt det er samtykt til.

Barn som har fylt 15 år og forstår kva saka gjeld har normalt sjølvstendige partsrettigheter i ei barnevernssak, jf. barnevernlova § 6-3.

Foreldre og barn kan dermed samtykkje til frigiving av opplysningane til barnevernstenesta til dømes til media.

Dokument kan òg innehalde opplysningar om ein tredjepart som har krav på tausheit. Desse opplysningane må ein som regel ha eige samtykke til å utlevere.

Hovudregelen er at barn under 15 år ikkje har kompetanse til å frita barnevernstenesta frå teieplikt. Denne kompetansen ligg normalt hos foreldre med foreldreansvar.

Etter barnevernslova vil normalt både barnets og foreldras samtykke vere nødvendig når barnet har fylt 15 år.

Det følgjer av forvaltningslova at det kan givast ut opplysningar i ei forvaltningssak i statistisk form eller ved at individualiserande kjenneteikn er utelate gjennom anonymisering, jf. forvaltningsloven § 13 a nr. 2. Dette vil som utgangspunkt òg gjelde for barnevernssaker.

Det vil vere to typar av saker der dette kan vere aktuelt.

Teieplikta er ikkje til hinder for at barnevernstenesta kan kommentere opplysningar som allereie er alminneleg kjende i media, eller andre stader jf. forvaltningsloven § 13 a nr. 3.

Denne føresegna opnar for at barnevernstenesta i visse tilfelle kan ha tilgang til å kommentere enkeltsaker som er omtalte i media.

Personopplysningar som berre er kjende av familiens nærmaste, er ikkje å rekne som alminneleg kjent. Kva som skal til for å seie at noko er alminneleg kjent må vurderast konkret i kvar enkelt sak.

Der saka allereie er teken opp i pressa eller andre massemedia, kan det vere at det ikkje lenger ligg føre rettmessige interesser som tilseier hemmeleghald. Då vil elles ømfintlege forhold allereie vere røpt.

Der foreldre har gitt opplysningar til pressa

Dersom foreldre sjølv har stilt opplysningar til disposisjonen til pressa, kan dei i utgangspunktet ikkje forvente å vere verna av teieplikta til barnevernstenesta, i den forstand at barnevernstenesta skal vere forplikta til å halde alle opplysningar tilbake i forhold til pressa.

Du som barnevernsleiar må likevel alltid vurdere omsynet til kvart enkelt barns behov for vern mot at sensitive opplysningar blir gitt.

Kva opplysningar du i så fall kan gå ut med, må sjølvsagt vurderast i det enkelte tilfellet. Dette må vurderast både i forhold til situasjonen til barnet og i forhold til kva opplysningar som allereie er offentleg kjende. Du vil vanlegvis kunne korrigere reine feil ved faktiske opplysningar som er offentleggjorde.

Du må likevel vise varsemd med å gå ut med nye konkrete opplysningar i ei sak, og alltid vurdere om det er i interessa til barnet på kort og lang sikt at du/de kommenterer ei sak.

Dersom saka handlar om inngripande avgjerder som omsorgsovertaking eller plassering på institusjon utan samtykke, opplys journalisten om at det er fylkesnemnda og eventuelt ordinære domstolar som gjer vedtak. Du kan gi journalisten informasjon om barn og foreldres krav til rettstryggleik i slike saker.

Det blir stilt strenge krav til omsorgsovertakingar og plassering på institusjon utan samtykke.

Ansvaret til barnevernstenesta er å vareta behova til barnet og interesser på kort og lang sikt. Påpeik overfor journalisten at behova til barnet og interesser i saker om omsorgsovertaking oftast vil stå i konflikt med kva foreldre sjølv synest er best.

Krav til fakta, dokumentasjon og vitneførsel

Forklar korleis fylkesnemnda er samansett med nemndleiar med juridisk kompetanse, fagkunnig nemndmedlem og ein frå det alminnelege medlemsutvalet.

Er foreldre usamd i vedtak i fylkesnemnda kan dei ta saka vidare til dei ordinære domstolane, slik svært mange gjer i dag.

Informer om at det blir utnemnt ein talsperson for barnet. Foreldre får fri advokathjelp, og avgjerder fattast etter ein domstolliknande prosess med krav til fakta, dokumentasjon og vitneførsel.

Du kan informere om at det er fleire som fører tilsyn med arbeidet til barnevernstenesta. Du kan vise til:

• Statsforvaltarens tilsyn med institusjonane jf. barnevernlova § 5-7
• Statsforvaltarens tilsyn med lovlegheita av oppfyllinga til kommunen av plikter jf. barnevernlova § 2-3b
• Statens helsetilsyn har overordna fagleg tilsyn med barnevernstenesta jf. barnevernlova § 2-3b
• Statsforvaltaren som klageinstans for tvang på institusjon jf. forskrift om rettar og bruk av tvang under opphald i barneverninstitusjon § 27
• Riksrevisjonens som kontrollorgan, jf. riksrevisjonslova § 1
• Barnesakkunnig kommisjon, jf. barnevernlova § 2-5

Du kan til dømes informere om barns stilling som sjølvstendig rettssubjekt. Du kan vise til:

• Barnekonvensjonen artikkel 3 (1) fastslår prinsippet om at barnets beste skal vere eit grunnleggjande omsyn ved alle handlingar som berører barn
• Barnekonvensjonen artikkel 12 som gir alle barn rett til å bli høyrd i saker som omhandlar barnet
• Barnekonvensjonen artikkel 19 som forpliktar at staten tek aktive steg for å verne barn utsett for omsorgssvikt, vald eller overgrep
• Grunnlova § 104 om barnets beste, retten barnet har til å bli høyrd, og retten til vern av barns integritet

Du kan informere om korleis barnevernstenesta arbeider, om forholdet mellom hjelpetiltak og omsorgstiltak, at det eit er strenge krav til omsorgsovertakingar og særleg foreldres rettstryggleik er godt vareteken.